Ineens komt hij overal te voorschijn. De voorbode. Zachtjes kruipt hij door het bos en tekent met flinke vegen donkerrode of bruine strepen en stippen op het blad. De nachten worden met de dag kouder en fijne draden van spinnenwebben verbinden het verdorrende blad met elkaar. Het is niet te missen. De herfst doet langzaam maar doeltreffend zijn intrede.
Vanochtend hebben we voor het eerst de verwarming weer even aangezet. Het is niet dat het niet uit te houden was. Maar het lichaam had behoefte om de warmte van het bed nog even vast te houden. Net zoals we zo lang mogelijk proberen de warmte van de zomer vast te houden. Als er überhaupt mensen zijn die de aankomende koude met vreugdesprongetjes omarmen dan zijn zij niet met velen. Warmte betekent leven. Koude verbinden we met overleven en in het ergste geval met niet meer leven.
Het mooie van een late vakantie in september is het feit dat je de zomer nog een beetje kan rekken. We willen gewoon nog geen afscheid nemen. We willen de warmte niet missen en het lange zitten in de tuin met het verborgen maar tegelijkertijd nog zo aanwezige laatste vogel gekwetter. De boom die tijdens warme zomerse dagen als natuurlijke parasol dienst deed heeft zijn eerste bladeren losgelaten. Ze dwarrelen geluidloos neer op het van vocht doordrenkte gazon. Maar de overdag in de muur opgeslagen warmte strijkt als een warme bries om onze schouders en hult ons in een veilige deken. Tot het te fris wordt en het huis opgezocht wordt.
Herfst. Een jaargetijde waar je een hekel aan hebt of waar je van houdt. Het is een kwestie van perceptie. Soms als de regen dagenlang zonder pauze tegen de ramen slaat terwijl je nog niet bereid bent voor de overgang naar de koude maanden zit je vol weemoed op de bank en koester je het gemis. Klaaggezang mengt zich met de warme soep die op het fornuis staat te pruttelen. Grijze wolkenluchten liggen als zware schaduwen op onze schouders, het lichaam gaat gebukt onder het onvermijdelijke.
De 5 elementen
De oude Chinese wijzen hebben hun eigen conclusies getrokken uit het observeren van de wereld om hen heen. En zij constateerden dat er onvervangbare ritmes zijn die alle fenomenen in de natuur vorm geven en zich cyclisch herhalen.Deze cycli noemden zij de 5 elementen of 5 transformaties. Elk jaargetijde is gekoppeld aan een van die 5 elementen (hout, vuur, aarde, metaal, water) en de herfst hoort bij het metaal element.
Tijdens de eerste helft van een jaar, een dag, een levensloop heersen de elementen hout en vuur. Zij bepalen de visie, het initiëren, het doen en het volledig ontplooien van alle levende wezens tijdens de zomermaanden, domein van het vuur element. In de late zomer volgt het aarde element waarin alles thuis komt bij zichzelf, waar ons centrum is, ons evenwicht. Waar wij geborgenheid vinden.
Maar niets is voor eeuwig en de seizoenen, dagen, levens veranderen. Dag wordt nacht, licht wordt donker en yang wordt yin.
Het metaal element – gekoppeld aan de herfst – staat voor het begin van het yin in de natuur. Langzaam wordt alles rustiger, meer naar binnen gekeerd. Alles overbodige wordt afgeschud. Blad verkleurd en valt op de grond, dieren maken zich op voor een lange rustperiode. Wij gaan in de tuin aan de slag en dunnen met scherpe messen uit wat te veel geworden is. De herfst is de tijd van het naar binnen luisteren, het zonder opsmuk waar kunnen nemen van ons diepste zijn. Van onze (eigen)waarde, onze wijsheid, ons thuis zijn. Waar het soms lastige ego zijn dominante positie kwijtgeraakt is. En waar we onze eigen schatten die we tijdens de zomerse hitte zo makkelijk over het hoofd zagen eindelijk weer kunnen waarnemen.
Alles heeft zijn tijd
In de Engelse taal wordt de herfst soms ‘fall’ genoemd. Vallen. Afzakken. Uit elkaar vallen. Verteren. Koeler worden. Alles verandert en ondergaat transformatie. De herfst nodigt ons uit om de tijdelijkheid van de wereld om ons heen en binnen in onszelf te ervaren. We hebben geen keuze. We moeten het aanvaarden en accepteren. We moeten zien te dealen met het ouder worden, met de zwaartekracht die onze wangen en ons kin laat zakken, met het afnemen van onze lichamelijke kracht. Daartegenover staat een zachtheid die ons langzaam maar zeker gaat begeleiden richting winter. Heb je weleens tijdens een boswandeling het half verteerde blad opgeraapt dat voor je voeten lag? Het voelt zo veel anders dan het sterke goed frisse blad van de lente en vroege zomer. Het is een zachtheid die weliswaar steeds minder kracht heeft maar het binnenste blootlegt. Het is een zachtheid, die haar bestaansrecht ontleent aan de stevigheid en flexibiliteit van haar basis structuur. Het blad is niet meer gehecht aan haar vergankelijke vorm maar aan het tijdloze patroon van bladnerven, haar basis. De boom verliest als de tijd rijp is zonder morren zijn blad en betovert ons met zijn stevige stam en zijn voor het menselijke oog onzichtbare wortels. De natuur pakt haar mes en confronteert ons in het najaar met een onvermijdelijke ultieme overgave aan haar eigen ritme. Alle moeite van onze moderne wereld het aftakelen te vertragen heeft angst als oorzaak. Angst voor het oplossen, voor het verdwijnen, voor het niets komen te staan.
Er doorheen zien te komen is moeilijk. Daarvoor heb je de blik naar binnen nodig. De komende tijd zullen we ons langzaam afkeren van de drukte en het snelle en effectieve doen. We zullen het zijn omarmen.
Zhong Dao 